وبا چیست؟
وبا (کلرا، Cholera) نوعی بیماری حاد است که در اثر سم میکروبی به نام «ویبریو کلرا»، ایجاد می‌شود و در اکثر موارد باعث از دست رفتن سریع مایع‌ها و الکترولیت‌ها از طریق روده می‌گردد و در صورتی که درمان نشود، به شوک ناشی از کمبود آب (شوک هیپوولمیک)، اسیدی شدن خون (اسیدوز متابولیک) و مرگ بیماران منجر می‌گردد. این بیماری که یکی از قدیمی‌ترین و شناخته شده‌ترین بیماری‌های مسری به حساب می‌آید در طول تاریخ، عده‌ی کثیری از انسان‌ها را به هلاکت رسانده است.
آیا وبا کشنده است؟
میزان مرگ ناشی از وبا در دورانی که استفاده از سرم قابل تزریق ممکن نبود، بالغ بر 50% ذکر شده است، ولی در شرایط مناسب درمانی، این میزان کمتر از 1% است.
سیر و علایم بیماری وبا چیست؟
دوره‌ی نهفتگی
دوره‌ی نهفتگی (کمون) یعنی مدت زمانی که لازم است تا پس از مواجهه با میکروب، علایم بیماری ظاهر شود. در مورد وبا دوره‌ی نهفتگی چند ساعت تا 6 روز و به طور معمول در حدود 2 تا 3 روز است. بنابر این اگر کسی آب آلودهای بخورد و پس از 6 روز علایم بیماری را نشان ندهد، می‌توان گفت به وبا مبتلا نشده است.
شروع بیماری
پس از پشت سر گذاشتن دوره‌ی کمون 12 ساعته تا 6 روزه، بیشتر موارد وبا به صورت بدون علامت یا با علایم بالینی مختصری تظاهر می‌نماید. اما عده‌ای از بیماران اینقدر خوش شانس نخواهند بود!
اولین علایم بیماری، شامل افزایش حرکت‌های دودی روده است که بیمار، به صورت احساس پری و سر و صدا در شکم، بیان می‌نماید و سپس مدفوع شلی که نمای مشخص سوپ برنجی ندارد، ظاهر می‌گردد و بعد از چند بار دفع مدفوع آبکی، مواد دفعی، نمای سوپ برنجی به خود می‌گیرد و بوی ماهی پیدامی‌کند. و از آنجا که تمامی علایم بیماری، به تقریب ناشی از دفع آب و الکترولیت‌ها است و شدت علایم، به میزان دفع این مواد بستگی دارد، سیر طبیعی بیماری نیز با شدت از دست رفتن آب بدن در ارتباط می‌باشد.
موارد خفیف بیماری در عرض یک هفته خودبخود بهبود می‌یابد و حال آنکه، در موارد شدید وبا میزان دفع مایع‌ها به یک لیتر در ساعت نیز می‌رسد و در عرض 6 ساعت ممکن است به از دست رفتن بیش از 10% وزن بدن و شوک ناشی از کاهش حجم خون و کما بینجامد و در صورت عدم جبران سریع مایع و الکترولیت‌ها به عوارض کلیوی، قلبی، تنفسی، اسیدی شدن خون (اسیدوز)، و مرگ بیمار منجر شود. با این حال اغلب موارد مرگ، در عرض بیش از 18 ساعت رخ می‌دهد.
به طور کلی، در سیر طبیعی وبا وقتی میزان مایع دفع شده به 2 تا 3% وزن بدن برسد، بیمار دچار تشنگی شدیدی می‌شود و در صورتی که از نوشدنی‌ها استفاده شود، به جبران مایع‌ها از دست رفته کمک می‌گردد.
وقتی میزان آب از دست رفته به 5% وزن بدن برسد، قابلیت ارتجاعی پوست کاهش می‌یابد، نبض سریعتر شده و به آسانی لمس نمی‌شود و بیمار، ضعیف و خسته به نظر می‌رسد و از حجم ادرار او کاسته می‌شود.
زمانی که میزان آب از دست رفته به 10% برسد، خطر بروز شوک وجود دارد و در این حالت بیمار، به شدت ناراحت به نظر می‌رسد، ضربان قلب او سریع و نبض رادیال او غیرقابل لمس می‌باشد و فشارخون نیز پایین و غیرقابل بررسی است. در این مرحله بدن بیمار و بخصوص دست و پای او سرد است و پوست انگشتان دست، چروکیده و نوک انگشتان، زبان و لب‌ها کبود می‌باشد. همچنین دهان بیمار، خشک و چشمان او بی فروغ می‌باشد و صدای او نیز دچار گرفتگی می‌شود و از تشنگی بسیار شدید و دردهای کرامپی اندام‌ها و گاهی درد ماهیچه‌های شکم، شکایت می‌نماید و تنفس او سریع و عمیق می‌شود، زیرا مقادیر زیادی بی‌کربنات از طریق مدفوع دفع شده، باعث ایجاد خون اسیدی (اسیدوز) می‌گردد. بازده ادراری نیز به صفر می‌رسد ولی هوشیاری بیمار تغییری نمی‌کند و بیمار، در این مرحله به مقادیر زیادی مایع احتیاج دارد که می‌باید به سرعت از طریق رگ (داخل وریدی) دریافت نماید زیرا در غیر این صورت به علت شوک، خون اسیدی (اسیدوز) و از کار افتادن کلیه‌ها و ورود ادرار به خون (اورمی) تلف خواهد شد.
پایان بیماری
وبا هیچگاه مزمن نمی‌شود. یعنی بیمار سرانجام یا بهبود می‌یابد و یا می‌میرد. با این حال افرادی بسیار بسیار کمی هستند که این میکروب را در بدن دارند اما سالم هستند. به این افراد «حامل» (Carrier) می‌گویند.
عامل بیماری وبا
ارگانیسم مولد وبا به جنس ویبریو تعلق دارد. ویبریوها باسیل‌های گرم منفی هستند که در شرایط هوازی و در دمای 37 درجه‌ی سانتیگراد، در محیط کشت‌های به نسبت ساده‌ای رشد می‌کنند.
از ویبریوهای بیماریزا می‌توان «ویبریو پاراهمولیتیکوس» و «ویبریو کلرا» را نام برد. هر دو باکتری ذکرشده، باعث ایجاد اسهال می‌شوند، ولی ساز و کار بروز اسهال در هر دو یکسان نیست. به طوری که ویبریو پاراهمولیتیکوس، پس از تهاجم به کولون، باعث ایجاد بیماری می‌شود و حال آنکه، ویبریو کلرا بدون تهاجم به روده‌‌ی باریک و تنها با تولید سم (آنتروتوکسین)، موجب بروز اسهال می‌گردد.
